Podróż Zatoczone " kółko " w Stronę Granicy cykl II

Miłomłyn (niem. Liebemühl, prus. Mīlimalūns) miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Miłomłyn. Położone nad Kanałem Elbląskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. olsztyńskiego.

Według danych z 2008 roku miasto liczyło 2336 mieszkańców. W 1945 spalony przez Armię Czerwoną, zniszczony w 90%. Ważny węzeł wodny na Kanale Elbląskim. Przystanek autobusowy, ośrodek zdrowia, apteka, bank, poczta, restauracja, hotel, Centrum Rehabilitacji Kardiologicznej i Ogólnomedycznej.

Historia

Miejscowość powstała na przełomie XIII i XIV w., najpierw jako strażnica krzyżacka. Na początku XIV w. zbudowano zamek i młyn, a obok powstało osiedle targowe Liwemühl (Młyn nad Liwą), które w 1335 r. uzyskało prawa miejskie. Prawa miejskie Miłomłyn utracił w 1945 i ponownie uzyskał w 1998. Nazwa zniekształcona Liebemühl została przetłumaczona przez Polaków jako Miłomłyn.

W czasie wojny polsko-krzyżackiej w 1414 r. i w trakcie wojny trzynastoletniej miasto na krótko przechodziło w ręce polskie.

W latach 1567-1587 rezydowali na tutejszym zamku ostatni ewangeliccy biskupi pomezańscy. W wieku XVII Miłomłyn zniszczyli Szwedzi, a w roku 1807 i 1813 – kolejne przemarsze wojsk francuskich, pruskich i rosyjskich.

W latach 1818–1945 należał do wschodniopruskiego powiatu ostródzkiego. Do rozwoju miejscowości w XIX w. przyczyniła się budowa Kanału Elbląskiego oraz doprowadzenie kolei (trasa Ostróda – Elbląg) w roku 1893. Linia kolejowa została rozebrana w 1945 r. Druga linia kolejowa łączyła Ostródę i Morąg (zbudowana w 1903 r.). W tym czasie Miłomłyn stał się węzłem dróg wodnych i kolejowych oraz ośrodkiem handlu drewnem.

Miłomłyn znajduje się na terenie krainy historycznej Prusy Górne.

II wojna światowa

W 1945 roku do Miłomłyna wycofała się jedna z trzech grup kompanii piechoty garnizonu czerwonych koszar broniących Ostródy przed Armią Czerwoną, a dokładnie odcinka Kajkowo – Bukwałd. Grupą tą dowodził Bruno Kowalzik, liczyła ona 50-60 żołnierzy. Żołnierze przedzierali się przez lasy miejscowości Piławki pod ostrzałem artylerii, gdy już dotarli do samego Miłomłyna, zostali załadowani na ciężarówkę i ewakuowani do Morąga.

Miejscowość i miejsce nie codzienne . Klimat samego Szymonowa a w szczególności placówki Domu Dziecka im. Sybiraków jest niepowtarzalny i zjawiskowy. Zapraszam.

 

 

Dom Dziecka w Szymonowie ma bogatą tradycję.

Powstał w 1943 roku w dalekim Semipałatyńsku. Założycielką i pierwszą dyrektorką była p. Wincentyna Szawczukiewicz, która przygarnęła 90–ro polskich dzieci – sierot wojennych i czyniła wszystko, by zachowały polskość i szczęśliwie wróciły do kraju.

W czerwcu 1946 r. po trzech tygodniach jazdy bydlęcymi wagonami 92-je dzieci przybyło do Szymonowa. Część dzieci wyjechała do rodzin, część pozostała. Bardzo trudne były losy sierot, których korzenie sięgały Sybiru. Długo jeszcze nie mogli wracać do przeszłości.

Dopiero w lipcu 1985 r. dzieki TVP i żyjącej jeszcze p. W. Szawczukiewicz udalo się zorganizować I Zjazd Sybiraków, który był wspaniałą lekcją historii i niezapomnianych wzruszeń dla nas wszystkich. Wtedy to postanowiono, że zjazdy odbywać się będą co 5 lat.

W 1990 roku padła z odległej Kalifornii od Sybiraka p. Tadeusza Sieniawy – Szymańskiego propozycja, by Dom w Szymonowie uczynić żywym pomnikiem historii i nadać mu nazwę „ Sierot Sybirackich”

Organizacja uroczystości zajęła się obecna p. dyrektor Bagińska. Niestety tej doniosłej chwili nie doczekała p. Szawczukiewicz.

Między sybirakami a wychowankami zacisnęły się więzy przyjaźni. Sybiracy zdeponowali w domu Dziecka wszystkie pamiątki z okresu wojny. Postanowili tez dodatek kombatancki przeznaczyć na potrzeby domu.

Niestety, coraz więcej sybiraków ubywa i na IV Zjeździe zorganizowanym w pierwszą sobotę lipca ( Święto Domu) było już tylko 37 osób.

Ludzie Ci naprawdę kochają szymonowski dom. Chętnie przyjeżdżają, nie tylko na zjazdy, rozsławiają jego imię w Polsce i na świecie.

 

Szymonowo (niem. Simnau) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Małdyty.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

We wsi znajduje się kościół klasycystyczny z początku XIX w., ołtarz z XVII w. Pałac z początku XX w., przebudowany (w latach 90. XX w. mieścił się dom dziecka). W zespole pałacowym kordegarda z początku XX w.

Wieś wzmiankowana w dokumentach z 1301 i 1311, jako wieś czynszowa na 60 włókach. inne dane wskazują że wieś założona w 1324[1] Pierwotna nazwa wsi – Symenow. W 1782 we wsi odnotowano 29 domów (dymów), natomiast w 1858 w 17 gospodarstwach domowych było 245 mieszkańców. W latach 1937–1939 było 605 mieszkańców. W 1973 wieś Bagnity należała do powiatu morąskiego, gmina i poczta Małdyty.

Około 1 km na wschód od Szymonowa znajduje się jezioro Ruda Woda (na szlaku Kanału Elbląskiego, powierzchnia jeziora – 665 ha, szer. do 1,7 km, maksymalna głębokość – 28 m. Brzegi wysokie w większości zalesione. Na północy łączy się z jeziorem Sambród, na południu z jeziorem Ilińsk, od wschodu połączenie z Kanałem Duckim z jeziorem Bartężek).

Brzeziniak (niem. Birkenbruch) – bagno, położone na północny zachód od wsi Szymonowo[2]

Małdyty (niem. Maldeuten) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Małdyty nad jeziorem Sambród i na trasie linii kolejowej Elbląg-Morąg-Olsztyn. Zachodnim skrajem miejscowości przebiega trasa drogi krajowej nr .

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W latach 1945–1946 miejscowość nosiła nazwę Niebytów[1].

Miejscowość jest siedzibą gminy Małdyty. Przez Małdyty przepływa Kanał Elbląski.

 

Wieś wymieniana w dokumentach w 1350 jako osada pruska pod nazwą Maudithen. Nazwa osady wywodzi się od Prusa o imieniu "Maudyc" lub od rośliny (w litewskim 'mauda' to cykuta).

Około 1400 Małdyty były folwarkiem zakonnym. Po wojnie trzynastoletniej, od połowy XV w. do XVII należała na prawie magdeburskim do rodu von Schlieben, rycerzy zaciężnych. W 1648 Fryderyk von Schlieben (starosta tylżycki) sprzedał Małdyty von Houwaldowi za sumę 5 tys. florenów polskich. Dobra te obejmowały Małdyty, wieś Zajezierze, folwark Fiugajki i młyn wodny Czulpa.

W XVIII i pierwszej połowie XIX w. Małdyty były stacją węzłową ruchu dyliżansów. Stąd rozchodziły się trakty do Morąga, Ostródy, Elbląga i Zalewa. Uruchomienie w 1860 Kanału Elbląskiego ułatwiło transport towarów.

W XIX w. do dóbr w Małdytach należały także dwa folwarki: Górka oraz Sople. Około 1900 dobra małdyckie obejmowały obszar 1786 ha, w tym 283 ha lasów. W 1914 posiadłości te znalazły się we władaniu Towarzystwa Rolnego (Landgesellschaft), które rozparcelowało ziemię na gospodarstwa chłopskie. W Małdytach i Zajezierzu – ze względu na duże zabudowania gospodarcze, pozostały tak zwane resztówki. Natomiast folwark Fiugajki został podzielony całkowicie.

W Małdytach nie było szkoły. Dzieci uczęszczały do szkoły w pobliskim Zajezierzu (szkoła istniała od XVIII w.).

W 1782 we wsi było pięć "dymów". W 1818 w siedmiu gospodarstwach domowych mieszkało 53 osoby. W 1858 zanotowano 11 domów i 182 mieszkańców. W 1939 gmina Małdyty (łącznie z Zajezierzem) liczyła 775 mieszkańców.

Nie jest historycznie uzasadnione uznawanie obecnej miejscowości Małdyty za tożsame z niemiecką miejscowością Maldeuten. Małdyty w swym obecnym kształcie zostały powołane do życia na drodze administracyjnej pod koniec 1946 roku. Po II wojnie światowej po przejęciu władzy przez administrację polska, przez pewien czas funkcjonowała nazwa Małdyty tylko dla majątku ziemskiego, natomiast siedziba gminy znajdowała się w miejscowosci Niebytów ( teren obecnych Małdyt ). Na pieczęci urzędu z roku 45/46 czytamy: "Zarząd Gminy Małdyty z siedziba w Niebytowie stacja kolejowa Wolny Bór". Te wszystkie nazwy zostały zastąpione jedną: "Małdyty". Na mapach z 1946 mażna znaleźć jeszcze jedną - Frywałd. Następnie została dołączona miejscowość Czulpa. Była to miejscowość utworzona po 1914 na terenie po parcelacji majątku Maleuten. Jej obecna lokalizacja to budynki przy kanale w stronę toru kolejowego. W przeszłości znajdował się tam także młyn wodny oraz posiadłość G.J.Steenke, budowniczego Kanału Oberlendzkiego, jej niemiecka nazwa to Zölp. Do terenów obecnych Małdyt włączona została także osada mająca niemiecka nazwę Schneidemühle - czyli Tartak - która została założona po roku 1860 na terenie osuszonego częściowo jeziora Sambród. Na dnie tego jeziora w wyniku obniżenia lustra wody o 5,5 m znalazła swą lokalizację także stacja kolejowa Maldeuten. Główna część obecnych Małdyt stanowi przedwojenna miejscowość Freiwalde - obecnie Leśnica, stąd powojenna nazwa stacji - Wolny Bór. Do Małdyt weszła część Leśnicy od dawnej cegielni w stronę toru kolejowego.

Praktycznie obecne Małdyty swój byt zawdzięczają G.J.Steenke. W trakcie prac przy budowie kanału obniżono lustro wody jeziora Sambród, co umożliwiło rozwój osadnictwa na uzyskanym terenie i rozwój komunikacji wodnej, drogowej i kolejowej. Smutne, że w samej miejscowości nie ma śladu upamiętniającego jego dzieło.

 Neogotycka oficyna pałacowa w kształcie obecnym została zbudowana ok. 1830. Kiedyś była to część dużego kompleksu pałacowego, należącego do dóbr Augusta II Mocnego. Pałac uległ zniszczeniu w czasie II wojny światowej, zachowała się jedynie oficyna, brama wjazdowa i pozostałości parku z pomnikowymi drzewami. Na wprost rośnie okaz ponad 150-letniej tui, jednej z największych w Polsce. W okresie bożonarodzeniowym przystrojona kolorowymi światełkami jest bez wątpienia największą choinką w okolicy. W skrajnej części parku natomiast króluje ponad 400-letni dąb "Kłobuk". Oficyna, oryginalnie odgrywała rolę budynku administracyjnego i stajni wyjazdowych na potrzeby pałacu. Obecną rolę – restauracji i hotelu – pełni od niespełna 20 lat.

Rybaki to jedna z 43 miejscowości gminy Małdyty , należącej administracyjnie do województwa Warmińsko-Mazurskie.

 

 

Awajki – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Pasłęk. Awajki leżą nad kanałem elbląskim.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

 

Piniewo – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Pasłęk.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

 

 

Drulity – wieś w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Pasłęk. Wieś jest siedzibą sołectwa Drulity w którego skład wchodzą również miejscowości Dargowo i Piniewo.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

 

 

Buczyniec (niem. Buchwalde [1]) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Rychliki. Znajduje się tu pochylnia na Kanale Elbląskim, umożliwiająca ruch wagoników przewożących statki.

W 1945 r. wieś została włączona do Polski. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

 

 

 

Pochylnia Kąty – mała osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Pasłęk w bezpośrednim sąsiedztwie Pochylni Kąty na Kanale Elbląskim. Osada wchodzi w skład sołectwa Krasin.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

Pochylnia Oleśnica – mała osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Pasłęk w bezpośrednim sąsiedztwie Pochylni Oleśnica na Kanale Elbląskim. Osada wchodzi w skład sołectwa Krasin.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

Dodaj opis

Pochylnia Całuny jest piątą, ostatnią z pochylni Kanału Elbląskiego (licząc od strony Miłomłyna). Pochylnia położona jest w km 45.80 - 46.30 kanału, w m. Jelonki, gmina Rychliki, woj. warmińsko - mazurskie.

Pochylnia Całuny jest młodsza od pozostałych pochylni o ok. 33 lata. W 1850r obok dzisiejszej pochylni wykonano 5 drewnianych komorowych (na odcinku od Jez. Drużno do Jeleni - trzecia śluza położona była na wysokości dzisiejszej pochylni Całuny). Już w trakcie prac projektowych pomysł budowy śluz budził poważne wątpliwości. Duży problem stanowiło zaopatrzenie w wodę w ilościach niezbędnych do śluzowania statków. Po wybudowaniu czterech pochylni: Jeleni, Oleśnicy, Kąt i Buczyńca w latach 1860/61 odcinek ze śluzami komorowymi na wysokości Całun stanowił wąskie gardło całego kanału.

 Pierwsze projekty zakładające likwidację pięciu śluz i zastąpienie ich analogiczną pochylnią jak pozostałe powstały już w 1864r. Realizację pochylni podjęto jednak znacznie później (oddano do użytku w 1883r). Odcinek kanału z pochylnią wykonano równolegle do kanału ze śluzami - tak, że ruch jednostek pływających mógł trwać bez przerwy. W przeciwieństwie do pozostałych pochylni (gdzie siłą napędową jest koło wodne) tu maszynę wyciągową napędza turbina Francisa z wałem pionowym.

 Typ turbiny zastosowanej na Całunach opracował w 1849r James Bichene Francis. Udoskonalił on reakcyjną turbinę wodną opatentowaną w 1838r przez J.D. Howda. Turbinę Francisa zmodernizowano w 1868r wprowadzając kierownicę wirnika, co umożliwiło sterowanie jej obrotami. Zmiana koncepcji napędu (z koła wodnego na turbinę) prawdopodobnie była jedną z przyczyn odłożenia w czasie budowy pochylni w Całunach.

Stankowo – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Markusy, na skraju obszaru Żuław Elbląskich.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie elbląskim.

 

 Gmina Markusy (dawn. gmina Zwierzno / gmina Żurawiec) – gmina wiejska w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim. W latach 1975-1998 gmina położona była w województwie elbląskim.

 

 

Gmina Żurawiec – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1945-1954[2] w woj. gdańskim (dzisiejsze woj. warmińsko-mazurskie). Siedzibą władz gminy był Żurawiec[3].

Gmina Żurawiec powstała po II wojnie światowej (1945) na terenie tzw. Ziem Odzyskanych (tzw. IV okręg administracyjny – Mazurski). 25 września 1945 roku gmina – jako jednostka administracyjna powiatu malborskiego – została powierzona administracji wojewody gdańskiego[4], po czym z dniem 28 czerwca 1946 roku weszła w skład woj. gdańskiego[5][6].

1 stycznia 1949 roku gminę przeniesiono do powiatu elbląskiego w tymże województwie[7]. Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 6 gromad: Balewo, Jezioro, Jurandowo, Krzewsk, Węgle i Żurawiec[8]. Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[9]. Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku wraz z kolejną reformą reaktywującą gminy[10].

 

 

Raczki Elbląskie – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Elbląg.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie elbląskim.

Wieś leży na Żuławach Elbląskich w pobliżu jeziora Druzno.

Według danych Instytutu Geodezji i Kartografii na terenie Raczek Elbląskich znajduje się najniżej położony punkt Polski – depresja 1,8 m p.p.m.[1]

Elbląg (wymowa ?/i (łac. Elbinga, Elbingus, niem. Elbing, prus. Elbings, rus. Эльблонг) – miasto na prawach powiatu w województwie warmińsko-mazurskim, siedziba władz powiatu elbląskiego (Elbląg nie wchodzi w jego skład, stanowi odrębną jednostkę samorządu terytorialnego), a także siedziba gminy Elbląg. Od 1992 - stolica diecezji elbląskiej. Najstarsze miasto w województwie, jedno z najstarszych miast w Polsce (rok założenia 1237, prawa miejskie 1246). Także najniżej położone miasto w Polsce. Miasto leży u ujścia rzeki Elbląg do Zalewu Wiślanego.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 126 049 mieszkańców[2].

Największym zakładem w mieście jest Browar wchodzący w skład Grupy Żywiec, ABB (dawny Zamech) oraz Alstom Power.

Elbląg to główny ośrodek przemysłu ciężkiego (turbiny, śruby okrętowe itp.), przemysłu spożywczego – browar, również turystycznego (Kanał Elbląski ze słynnymi pochylniami). Największy jednak rozwój miasta przypada na okres od 1 czerwca 1975 do 31 grudnia 1998, kiedy Elbląg był stolicą województwa. Na te lata przypada znaczny napływ ludności do miasta. Oddano niedawno do użytku węzeł Elbląg-Wschód, znacznie skracający szlak z Gdańska i Warszawy do Elbląga i obwodu kaliningradzkiego (tzw. Berlinka, teraz droga ekspresowa S22 Elbląg – Grzechotki). Wraz z nowo budowanym przejściem Grzechotki – Mamonowo II będzie to najkrótsza droga z zachodu na wschód Europy. Obecnie trwa przebudowa na odcinku Elbląg-Wschód – Jazowa w kierunku Gdańska. Dzięki dotacjom z Unii Europejskiej rozbudowywany jest Port Morski, sieć tramwajowa, a także odbudowywane Stare Miasto. Jednocześnie budowane są nowe osiedla mieszkaniowe: Modrzewina-Północ, Krasny Las, Dąbrowa oraz przemysłowa Modrzewina-Południe.

Elbląg jest jednym z najlepiej spenetrowanych archeologicznie polskich miast. Dzięki temu, elbląskie muzeum posiada liczne unikalne w skali światowej eksponaty (np. średniowieczną windę).

Suchacz – wieś w północnej Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Tolkmicko.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

 Suchacz położony jest nad Zalewem Wiślanym, około 15 km od Elbląga, na obszarze Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej. Miejscowość znajduje się na trasie Kolei Nadzalewowej (obecnie nieczynnej).

 Najbardziej znanym wydarzeniem w historii Suchacza była bitwa morska, jaka została stoczona w 1463 roku na Zalewie Wiślanym, nieopodal Suchacza. W pobliżu wsi starły się ze soba floty Zakonu krzyżackiego oraz połączonych sił morskich Elbląga i Gdańska. Zwycięstwo nad zakonem upamiętnia okolicznościowy głaz, znajdujący się we wsi.

 

 

Kadyny (niem. Kadinen / Cadinen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Tolkmicko.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne – Stadnina Koni Kadyny[1]. W 1994 po przekształceniu jako Stadnina Koni Skarbu Państwa Kadyny[2]. Zlikwidowana w 2009 roku.

 Kadyny położone są nad Zalewem Wiślanym, około 23 km od Elbląga, na obszarze Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej i Rezerwatu Kadyński las. Miejscowość znajduje się na trasie Kolei Nadzalewowej.

 Według legendy nazwa miejscowości pochodzi od imienia własnego pruskiej księżniczki Kadyny – domniemanej założycielki Kadyn[5]. Nazwa Kadyny ma swoje potwierdzenie tylko w legendzie, jednak wiadomo, że krzyżacy przejęli ją od Prusów[3].

 

 

Tolkmicko (do 1945 niem. Tolkemit) - miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tolkmicko, położone nad Zalewem Wiślanym.

Ośrodek usługowy i turystyczno-wypoczynkowy. Przemysł spożywczy (rybny, przetwórstwo owoców i warzyw). Port morski.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. elbląskiego.

 Nazwa miejscowości pochodzi od legendarnej nazwy grodu Tolko i córki księcia Hoggo - Mity. [2]

 

 

Pogrodzie – wieś w Polsce na Wysoczyźnie Elbląskiej w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Tolkmicko przy skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej nr 503 z drogą wojewódzką nr 504.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

Kościół w Pogrodziu wybudowano w drugiej połowie XIV w. Obecny neogotycki kościół wysawiony został na miejscu starego w latach 1778-1789. Z dawnego wyposażenia kościoła zachowały się : ambona z 1650 r. i m.in. obraz św. Mikołaja pędzla Józefa Korzeniewskiego.

xxxx

xxxx

Przejście graniczne Gronowo-Mamonowo to polsko-rosyjskie drogowe przejście graniczne położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Braniewo.

Najstarsza znana nazwa związana z miejscowością jest pochodzenia staropruskiego i brzmiała Melcekuke (od "malte", "malko" – drzewo, zarośla, las i "kuke", "kauks" – diabeł, czart, czyli "czarci las"). Niemieccy koloniści osadzeni tu po lokacji miasta przez Krzyżaków przyswoili ją fonetycznie jako Mehlsack ("worek mąki"). Osadnictwo mazurskie w Prusach Książęcych w następnych wiekach sprawiło, że pojawiła się także równoległa forma polska Melzak. Po przyłączeniu do Polski zmieniono nazwę na Mąkowory. W 1947 na mocy rozporządzenia ministrów administracji publicznej i ziem odzyskanych z 12.11.1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości nazwę ponownie zmieniono i odtąd miasteczko nosi nazwę Pieniężno, na cześć Seweryna Pieniężnego juniora – wydawcy przedwojennej polskiej "Gazety Olsztyńskiej".

Prusowie założyli w tym miejscu gród obronny, który nazywał się Melcekuke. Ostatnim księciem staropruskim był prawdopodobnie Wewa. W połowie XIII w. stoczył krwawy bój z Krzyżakami ponosząc klęskę. W efekcie, zgodnie z umową między Krzyżakami a papieżem Innocentym IV, Warmię otrzymał biskup, a Terra Wewa przekazana została kapitule. Pierwsze zapiski w kronikach zakonu krzyżackiego podają datę 1282 r., kiedy to biskup warmiński przekazał posiadłości Wewy kapitule z poleceniem założenia parafii i wzniesienia kościoła. Krzyżacy nazywali miasto Mehlsack.

Nie jest dokładnie znana data nadania praw miejskich, niektóre źródła podają 1295 r., jednak w dokumentach po raz pierwszy nazwy civitas (łac. – miasto) użyto w 1312 r., gdy kapituła warmińska wystawiła przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim. Prawa ze względu na około 90% zniszczenie miasta podczas II wojny światowej zostały w 1945 r. utracone. Ponownie Pieniężno odzyskało prawa miejskie dopiero w 1973 r.

Pod Pieniężnem zginął radziecki generał Iwan Czerniachowski, na cześć którego nadano nazwę Czerniachowsk miastu Wystruć w północnej części obwodu kaliningradzkiego (byłe Prusy Wschodnie) a w Pieniężnie stanął pomnik upamiętniający radzieckiego generała. Wiosną 2001 roku na cokole pomnika pojawiły się napisy KAT AK i MORDERCA[2].

 

 

Henrykowo (niem. Heinrikau) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Orneta.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 507.

 

Wieś założona została około 1304 najprawdopodobniej przez Henryka Laberyka i wymieniana była już z kościołem roku 1312 i 1316. Ponownej lokacji w roku1326 na obszarze 113 włók dokonała kapituła warmińska. Sołtysem Henrykowa został wówczas Gerard.

Wieś została zniszczona w czasie wojny głodowej i wojny trzynastoletniej.

W roku 1656 w Henrykowie użytkowane było 107 włók. W tym roku było tu trzech sołtysów, 23 gospodarstwa chłopskie i kilku zagrodników.

 

Obecny kościół był wybudowany w drugiej połowie XIV wieku. Kościół pw. św. Katarzyny był ponownie konsekrowany w 1501 r. Drewnianą wieżę wymieniono na murowaną w roku 1715. Odnawiany był w latach 1721, 1795, 1886 i w roku 1960. Ten ostatni remont związany był z usuwaniem skutków zniszczeń z 1945 roku. Jest to kościół salowy z gotycką zakrystią od północy i kruchtą od południa.

Ołtarz główny z około 1800 wykonany w pracowni Christiana Beniamina Szultza. Ołtarz ten i ołtarze boczne poświęcone były w 1805 przez biskupa pomocniczego Andrzeja von Hattena. W ołtarzu głównym znajdują się obrazy J. Pipera: "Koronacja św. Katarzyny, św. Maria Magdalena, św. Józef z Dzieciątkiem. W kościele znajduje się klasycystyczna ambona z około 1800 roku oraz znacznie starsza granitowa chrzcielnica. W kościele znajdują się także barokowe obrazy m.in. Zdjęcie z Krzyża oraz św. Antoni uzdrawiający chorego z autoportretem wykonawcy Piotra Kolberga. Na uwagę zasługuje tu barokowy krucyfiks z około 1700 roku oraz gotycki kielich z XV w.

Orneta (do 1945 niem. Wormditt) – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Orneta, położone na Równinie Orneckiej, na Warmii. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. elbląskiego.

 

Orneta położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie lidzbarskim nad Drwęcą Warmińską i Jeziorem Mieczowym.

Orneta leży na skrzyżowaniu tras wojewódzkich:

• Droga wojewódzka nr 507 (Dobre Miasto – Braniewo)
• Droga wojewódzka nr 513 (Pasłęk – Lidzbark Warmiński)
• Droga wojewódzka nr 528 (Morąg – Orneta)